Op 26 april 2018 bezochten drie leden van Stichting de Sportwereld de monumentale kegelbaan van Herensociëteit Amicitia in Leiden. Na een hartelijke ontvangst beschreef de heer Paul Birker de (sportieve) geschiedenis van de kegelbaan, waarna Kees Lau de architectonische restauratie van de baan uiteenzette. De kegelbaan is nog steeds in gebruikt en staat op de lijst van Rijksmonumenten.

Toelichting (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
De kegelbaan is naar een ontwerp van W.C. Mulder uit 1897 en in gebruik genomen in 1898. De kegelbaan bevindt zich bij de uit 1932 (architect B. Buurman) daterende Herensociëteit Amicitia en is daar door middel van een poortje mee verbonden. Oorspronkelijk behoorde de baan bij voorganger van het huidige gebouw, de Buiten-Sociëteit Amicitia.

De kegelbaan heeft zijn feitelijke lokatie aan de 2de Binnenvestgracht en het Noorder Plantsoen, maar is geadresseerd aan de Steenstraat, waarop het met de terugliggende, zuidelijke kopgevel is georiënteerd. Vanwege het gebruik van (pseudo-)vakwerk aan de gevels en de uitkragende kapspanten is de bouwstijl van de kegelbaan sterk verwant aan die van de aan het eind van de negentiende eeuw nog in zwang zijnde Chaletstijl.

Het gebouw bezit nog het oorspronkelijke interieur en is ook anno 1995 nog steeds ingericht en in gebruik als kegelbaan. Het gebouw maakt deel uit van het beschermde stadsgezicht Leiden. Omschrijving Langwerpig, vanuit een rechthoekige plattegrond, in baksteen met vakwerk en pseudovakwerk opgetrokken verdiepingloos gebouw met symmetrische gevels onder een uitkragend, met butimineus materiaal gedekt zadeldak. Plint (trasraam) van schone baksteen aan straatzijde voorzien van staafankers die de vloerbalken van de kegelbaan dragen. De zware onderste houten regel en die daarboven liggen tussen de gemetselde lagen en hebben een constructieve functie. Het overige houtwerk ligt op de muren en heeft een voornamelijk decoratieve functie. Beide kopgevels en de langsgevel aan straatzijde zijn blind en voorzien van pseudo-vakwerk, met diagonale regels in de tweede geleding en andreaskruisen in de bovenste geleding. Het vakwerk in de tweede gevelgeleding verdeeld de oostelijke langsgevel (straatzijde) in rechthoekige vakken.

Onder de tweede regel van deze drie gevels is één laag bakstenen met de kopse kanten schuin in de gevel geplaatst. De bovenste gevelgeleding bestaat deels uit diagonaal geplaatste stijlen (schoren). De uitkragingen van de kap rusten op bewerkte schoren. De boeiboorden zijn verlevendigd met houten diamantkoppen (imitatie-klinknagels). De sierspanten (hammerbeamconstructie) aan de kopgevels zijn door middel van gesneden schoren met de gevel verbonden. De transparante westelijke langsgevel is eveneens voorzien van enig vakwerk, maar is voor het grootste deel ingevuld met glasdeuren, vensterpartijen en een over de gehele gevellengte doorgetrokken reeks bovenramen. Alleen onder de vensters en in de geveltoppen bevindt zich metselwerk, waarvan de bovenste laag baksteen onder de vensters met de kopse kanten schuin in de gevel is geplaatst. Alle gevelopeningen zijn voorzien van houten kozijnen met afgeschuinde neggen en bewerkte bovenhoeken. De gevel telt drie ingangsrisalieten met dwarskap (middenrisaliet) en steekkappen. Deze zijn voorzien van een uitkragend sierspant met hammerbeamconstructie als die aan de kopgevels.

De buitenste risalieten bevatten een enkele deur onder een houten cassette. Het bredere middenrisaliet is voorzien van een dubbele deur, eveneens onder een cassette. In de tussenliggende gevelpartijen staan in totaal zes (twee keer drie) dubbele deuren (porte brisées), waarvan elke afzonderlijke deur onder een drieruits-bovenlicht staat. Alle deuren staan boven hardstenen drempels. De zuidelijke kopgevel is door middel van een tussenlid – met toegang naar een kleine binnenplaats achter de gebouwen – verbonden met het gebouw Amicitia. Het interieur bestaat uit een lange, rechthoekige kegelruimte met een enkele kegelbaan. De zaalruimte is geleed door middel van smalle ribben over de wanden en het plafond. Waardering De kegelbaan is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde wegens de oorspronkelijke functie en haar plaats in de geschiedenis van het verenigingsleven in Leiden.

De kegelbaan is tevens van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde wegens de voor de bouwtijd karakteristieke bouwstijl en de ongewone constructie met (pseudo-)vakwerk. Het nog gave gebouw heeft bovendien hoge zeldzaamheidswaarde vanwege de oorspronkelijke functie. Het is bovendien van belang vanwege de herkenbaarheid en vanwege de gaafheid van in- en exterieur.